İstanbul
Ülkenin en kalabalık, ekonomik, tarihi ve sosyo-kültürel açıdan en önemli şehridir.
İstanbul, Türkiye'de yer alan şehir ve ülkenin 81 ilinden
biri. Ülkenin en kalabalık, ekonomik, tarihi ve sosyo-kültürel açıdan en önemli
şehridir. Şehir, iktisadi büyüklük açısından dünyada 34., nüfus açısından
belediye sınırları göz önüne alınarak yapılan sıralamaya göre Avrupa'da
birinci, dünyada ise Lagos'tan sonra altıncı sırada yer almaktadır.
İstanbul Türkiye'nin kuzeybatısında, Marmara kıyısı ve
Boğaziçi boyunca, Haliç'i de çevreleyecek şekilde kurulmuştur. İstanbul
kıtalararası bir şehir olup, Avrupa'daki bölümüne Avrupa Yakası veya Rumeli
Yakası, Asya'daki bölümüne ise Anadolu Yakası veya Asya Yakası denir. Tarihte
ilk olarak üç tarafı Marmara Denizi, Boğaziçi ve Haliç'in sardığı bir yarımada
üzerinde kurulan İstanbul'un batıdaki sınırını İstanbul Surları
oluşturmaktaydı. Gelişme ve büyüme sürecinde surların her seferinde daha batıya
ilerletilerek inşa edilmesiyle 4 defa genişletilen şehrin 39 ilçesi vardır.
Sınırları içerisinde ise büyükşehir belediyesi ile birlikte toplam 40 belediye
bulunmaktadır.
Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan İstanbul, 330-395
yılları arasında Roma İmparatorluğu, 395-1204 ile 1261-1453 yılları arasında
Bizans İmparatorluğu, 1204-1261 arasında Latin İmparatorluğu ve son olarak
1453-1922 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'na başkentlik yaptı. Ayrıca
İstanbul, Hilâfetin Osmanlı İmparatorluğu'na geçtiği 1517'den kaldırıldığı
1924'e kadar İslam'ın da merkezi oldu.
Son yıllarda birbiri ardına ortaya çıkartılan arkeolojik
bulgularla insanlık tarihine ilişkin önemli bilgiler elde edilmiştir. Yarım
burgaz Mağarası'ndan çıkarılan taş aletlerle, ilkel insan izlerinin 400.000 yıl
öncesine dayandığı ortaya çıkmıştır. Anadolu Yakası'nda yürütülen kazı
çalışmaları ve bunlara bağlı araştırmalar, şehirde tarım ve hayvancılığa dayalı
ilk yerleşik insan topluluğunun MÖ 5500'lere tarihlenen Fikirtepe Kültürü
olduğunu göstermiştir. Bu arkeolojik bulgular yalnızca İstanbul'un değil, tüm
Marmara Bölgesi'nin en eski insan izleridir. İstanbul sınırları içinde kent
bazında ilk yerleşimler ise Anadolu Yakası'nda Kalkedon; Avrupa Yakası'nda
Byzantion'dur. Cumhuriyet dönemi öncesinde egemenliği altında olduğu devletlere
yüzlerce yıl başkentlik yapan İstanbul, 13 Ekim 1923 tarihinde başkentin
Ankara'ya taşınmasıyla bu özelliğini yitirmiş; ancak ülkenin ticaret, sanayi,
ulaşım, turizm, eğitim, kültür ve sanat merkezi olma özelliğini
sürdüregelmiştir.
Karadeniz ile Marmara Denizi'ni bağlayan ve Asya ile
Avrupa'yı ayıran İstanbul Boğazı'na ev sahipliği yapması nedeniyle, İstanbul'un
jeopolitik önemi oldukça yüksektir. Bugün tamamına yakını doldurulmuş olan ya
da kaybolan doğal limanları vardır. Bu özellikleri yüzünden bölge toprakları
üzerinde uzun süreli egemenlik anlaşmazlıkları ve savaşlar yaşanmıştır. Başlıca
akarsular Riva, Kâğıthane ve Alibey dereleridir. İl toprakları az engebelidir
ve en yüksek noktası Kartal ilçesindeki Aydos Tepesi'dir. İldeki başlıca doğal
göller Büyükçekmece, Küçükçekmece ve Durusu gölleridir. İl ve yakın çevresinde,
Karadeniz ile Akdeniz makro iklimleri arasında geçiş özellikleri görülür. Hava
sıcaklıkları ve yağış ortalamaları düzensiz; bitki örtüsü dengesizdir.
İstanbul, yerleşim tarihi son yapılan Yenikapı'daki
kazılarla bulunan liman doğrultusunda 8500 yıl, kentsel tarihi yaklaşık 3.000,
başkentlik tarihi 1600 yıla kadar uzanan Avrupa ile Asya kıtalarının kesiştiği
noktada bulunan bir dünya kentidir.[36] Şehir çağlar boyunca farklı uygarlık ve
kültürlere ev sahipliği yapmış, yüzyıllar boyu çeşitli din, dil ve ırktan
insanların bir arada yaşadığı kozmopolit ve metropolit yapısını korumuş ve
tarihsel süreçte eşsiz bir mozaik hâlini almıştır. Uzun zaman dilimleri
boyunca her alanda merkez olmayı ve iktidarda kalmayı
başaran dünyadaki ender yerleşim yerlerinden biri olan İstanbul geçmişten
günümüze bir dünya başkentidir.
İstanbul'un tarihi ana hatlarıyla beş büyük döneme
ayrılabilir:
Tarih öncesi çağlar
Kuruluş Dönemi ve Byzantion dönemi
Konstantinopolis dönemi
Konstantiniyye dönemi
İstanbul dönemi
Topkapı Sarayı, Sultanahmet ve Süleymaniye Camileri,
Yerebatan Sarnıcı, Kapalıçarşı, Mısırçarşısı, İstiklal Caddesi, Dolmabahçe ve
Çırağan Sarayları, Yıldız-Gülhane - Emirgan Parkları, Çamlıca Tepesi, Prens
Adaları, Rumeli Hisarı, Haliç Piyerloti, Kız Kulesi, İstanbul Boğazı, Minyatürk,
İstanbul Surları, Galata Kulesi, Sultanahmet Meydanı, Aya İrini Müzesi, Eyüp
Sultan Camii, Boğaz Köprüleri, Bozdoğan Kemeri, Fener Rum Patrikhanesi
İstanbul
Ülkenin en kalabalık, ekonomik, tarihi ve sosyo-kültürel açıdan en önemli şehridir.