Diyarbakır
Diyarbakır (Kürtçe: Amed), Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık on ikinci şehri. TÜİK ADNKS verilerine göre 2018 sonu itibarıyla 1.732.396 kişilik nüfusa sahiptir.
Diyarbakır (Kürtçe: Amed), Türkiye'nin bir ili ve en
kalabalık on ikinci şehri. TÜİK ADNKS verilerine göre 2018 sonu itibarıyla
1.732.396 kişilik nüfusa sahiptir. İlin yüzölçümü 15.168 km2'dir. Valiliğin
denizden yüksekliği 674 m'dir. Diyarbakır kent merkezi yaklaşık 9000 yıllık bir
geçmişe sahiptir.
Mezopotamya ile Anadolu medeniyetlerinin geçiş bölgesinde
olan Diyarbakır’ın tarihi çok eski devirlere dayanmaktadır. Yontma taş ve
Mezolitik devirlerde Diyarbakır ve çevresinde var olan mağaralardan burada
yerleşim olduğu yapılan arkeolojik araştırmalar ile anlaşılmıştır. Eğil-Silvan
yakınlarındaki Hassun Dicle Nehri ve kolları üzerinde Ergani yakınlarında Hilar
mağaralarında bu çağdan kalma kalıntılar tespit edilmiştir.Şehrin 65 kilometre
kuzeybatısında Ergani ilçesi yakınlarında yer alan Çayönü Tepesi kazılarında,
dünyanın en eski köyü bulunmuştur. Çayönü'ndeki insanlar zamanla göçebelikten
yerleşik köy yaşama, avcılık ve toplayıcılıktan besin üretimine geçmiştir.
Şehrin kent merkezinde, MÖ 3000 Hitit ve Hurri-Mittani
egemenliği yaşanmıştır. MÖ 1260 yılına kadar egemenliklerini sürdüren
Hurri-Mitaniler'den sonra sırasıyla Asurlular, Aramiler, Urartular, İskitler,
Medler, Persler, Makedonyalılar, Selevkoslar, Partlar, Ermeniler, Romalılar,
Sasaniler, Bizanslılar, Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler, Mervaniler,
Selçuklular, İnaloğulları, Artuklular, Eyyübiler, Moğollar, Akkoyunlular,
Safeviler ve Osmanlılar Diyarbakır'a egemen olmuşlardır.
Asurlular döneminde şehir, bölge valilik merkezi olmuştur.
Mîlâttan sonra bir ve ikinci asırlarda şehir ve bölgesi için Romalılar ve
Partlar arasında savaşlar yapılmıştır. Romalılar'ın hakimiyetine geçen şehir
Roma İmparatorluğu'nun yıkılması ile Bizans yönetime geçmiştir. Ömer döneminde
islâm ordusu Diyarbakır'ı ve çevresini fethetmiştir. Halid bin Velid,
Diyarbakır'a giren ilk İslam kumandanıdır. Diyarbakır böylece bir eyalet olarak
İslâm devletine bağlandı.
869-899 yılları arasında Diyarbakır ve çevresinde Şeyhiler
Hanedanı hüküm sürmüştür fakat Halîfe Mütazıd bu hakimiyete son vermiştir. Daha
sonraki yıllarda Hamdânîler hâkim oldularsa da, 990 yılında bölgeye hâkim olan
Mervaniler 1096 yılına kadar saltanat sürdü. Alparslan 1071 Malazgirt Meydan
Muharebesi'nden bir sene önce Diyarbakır’a geldi. Mervânîler, Selçuklular'a
tabi oldu. Melikşah'ın vefatından sonra Diyarbakır'da egemenlik Suriye
Selçukluları'na geçti.
1095’te Türk emirlerinden Sadr’ın Amid valisiyken ölümü
sonrasında kardeşi İnal şehre yönetici olmuş, İnal'ın kendi adıyla 1098 yılında
İnaloğulları Beyliği'ni kurmasıyla bu beyliğin yönetiminde kalmıştır. 1142
yılından sonra da vezir Nisanoğlu Müeyyedüddin ve ardılları yarı bağımsız
olarak Âmid şehrini yönettiler. Eyyubilere tabi olan Artuklu Beyliği'nin
Hasankeyf Artuklu hükümdarı Nureddin Muhammed'in talebi üzerine Âmid şehri
Selahaddin Eyyubi komutasındaki Eyyubi ve Artuklu kuvvetlerince 1183 yılında
ele geçirildi. Selahaddin Eyyubi şehri Nureddin Muhammed'e bırakmış ve böylece
şehir Hasankey Artukluları'nın başkenti olmuştur. 1232 yılına kadar Hasankeyf
Artukluları'nın hakimiyetinde kalan yerleşim bu tarihte Eyyubiler tarafından
ele geçirildi. 1241'de yılında Anadolu Selçuklu Devleti'nin denetiminde olan
şehir, 1257-1259 yılları arasında Meyyafakirin Beyinin denetimine girdi.
1259’da İlhanlılar tarafından alınan şehir kendilerine tabi olan Anadolu
Selçukluları'na geri verildi. Şehir, 1302 yılında İlhanlı hükümdarı tarafından
Mardin Artukluları'na bırakıldı. 1394 yılına kadar Artuklu hakimiyetinde kaldı.
Artuklular dönemlerinde kente önemli bir Türkmen kökenli nüfus yerleşimi
olmuştur.
1394 yılında Timur tarafından yağmalanan yerleşim 1404
yılında Timur tarafından Akkoyunlular'a bırakıldı. Akkoyunlu devletinin
kurulmasıyla da bir süre bu devlete başkentlik yaptı. Şehir, 1508'de Safeviler
tarafından ele geçirildi.
1508-1515 yılları arasında Anadolu Beylikleri, Memlûkler
Safevî devletleri arasında bu bölge için mücadele devam etti. Osmanlı hükümdarı
Yavuz Sultan Selim, Diyarbakır'ı ve bütün Güneydoğu Anadolu’yu 15 Eylül 1515'te
Bıyıklı Mehmet Paşa kumandasında Osmanlı egemenliğine kattı.
Diyarbakır, Osmanlılar döneminde önemli eyaletlerden birinin
merkezi olmuş, doğuya sefer yapan orduların hareket üssü ve kışlağı görevini
görmüştür. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde özellikle I. Dünya
Savaşı'nın yakın zamanlarında hastalık, yangın ve sefalet yüzünden büyük
sıkıntı çeken Diyarbakır; Cumhuriyet devrinde büyük ve önemli imar, sosyal,
kültürel ve ekonomik hareketler yaşamıştır. 1950'lerden sonra yeni şehir
kurulmuş; yollar, hastaneler, okullar ve modern yapılarla gün geçtikçe büyümüş
ve gelişmiştir. Yeni şehir kara, hava ve demir yollarıyla Türkiye'nin dört bir
yanına bağlanmış önemli merkezlerden biri haline gelmiştir.
Diyarbakır’a gezmeye gidecek ya da Diyarbakır hakkında meraklı
olanlar için Diyarbakır ilinin nelerinin meşhur olduğunu sizlere anlatıyoruz.
Kısaca Diyarbakır ilinin neleri meşhurdur diye sıralamak gerekirse;
Ülkemizin en önemli şehirlerinden birisi olan Diyarbakır,
özellikle tarihi açısından çok önemli bir yere sahiptir. Burayı yerleşim yeri
olarak kullanan birçok medeniyet geride de derin izler bırakmıştır.
Diyarbakır
Diyarbakır (Kürtçe: Amed), Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık on ikinci şehri. TÜİK ADNKS verilerine göre 2018 sonu itibarıyla 1.732.396 kişilik nüfusa sahiptir.